Việc phải đưa ra lựa chọn kèm những đánh đổi luôn được đánh giá là một trong những vấn đề không thể thiếu trong quá trình hoạt động của mỗi doanh nghiệp. Đặc biệt, không chỉ giúp bạn xác định đâu là phương pháp tối ưu nhất, đây còn là bước đệm giúp những quyết định tiếp theo của bạn trở nên khả thi hơn. Trong nội dung bài viết này, Bá sẽ giới thiệu đến anh/chị về khái niệm, đi sâu vào phân tích chi tiết cũng như đưa ra các Ví dụ về chi phí cơ hội để từ đó giúp mình có được những quyết định sáng suốt cho hoạt động kinh doanh sắp tới nhé!
Nội dung bài viết
Chi phí cơ hội là gì?
Hiểu một cách đơn giản nhất, chi phí cơ hội là giá trị mà một công ty phải hy sinh khi đưa ra một quyết định trong số nhiều lựa chọn khác nhau cho dù là tiền bạc, thời gian (năng suất), hoặc năng lượng (hiệu quả). Khi một công ty quyết định dành nguồn lực cho một hoạt động hoặc lĩnh vực nào đó, họ cũng đồng thời từ bỏ cơ hội tham gia vào một lĩnh vực khác.
Đặc biệt, đối với các doanh nghiệp nhỏ, chi phí cơ hội càng trở nên quan trọng hơn do bị giới hạn về nguồn lực và vốn. Quá trình này giúp xem xét xem quyết định nào có khả năng mang lại lợi nhuận cao nhất và ít rủi ro nhất, từ đó giúp các nhà quản lý đưa ra quyết định có hiệu quả hơn.
Giải thích về chi phí cơ hội
Chi phí cơ hội xuất hiện khi một doanh nghiệp chọn lựa một phương án thay vì các lựa chọn khác.
Ví dụ về chi phí cơ hội: Hãy xem xét một doanh nghiệp thương mại điện tử đã từng tự vận chuyển sản phẩm trực tiếp đến khách hàng. Nhưng với việc tăng vọt lượng bán hàng, việc xử lý vận chuyển trở nên không thể quản lý được. Vì vậy, công ty đang đưa ra kế hoạch về việc thuê ngoài chức năng này cho một nhà cung cấp dịch vụ hậu cần bên thứ ba. Mặc dù điều này sẽ tăng chi phí nhưng thời gian tiết kiệm được cũng có giá trị bằng cách loại bỏ sự tham gia của nhân viên trong quá trình này. Nhân viên có thể tập trung vào việc phát triển sản phẩm mới thay vì dành thời gian cho việc vận chuyển và điều này có thể mở ra các nguồn doanh thu mới trong tương lai.
>>Tham khảo thêm: Ví dụ về sản xuất hàng hóa | Khái niệm, Vai trò
Cách tính chi phí cơ hội
Chi phí cơ hội là một yếu tố quan trọng trong quá trình phân tích chi phí – lợi ích (CBA) mà doanh nghiệp sử dụng để đánh giá các ưu tiên cạnh tranh và hỗ trợ quyết định. Để tính toán chi phí cơ hội, việc quan trọng nhất là thu thập các thông tin đầu vào cần thiết để đánh giá lợi nhuận tiềm năng của các phương án mà doanh nghiệp không lựa chọn. Khi có đủ thông tin này, việc tính toán trở nên đơn giản chỉ bằng cách trừ lợi nhuận mà doanh nghiệp sẽ có được nếu họ không chọn phương án được lựa chọn từ lợi nhuận mà họ sẽ thu được từ phương án được chọn.
Chi phí cơ hội = Lợi nhuận trên phương án không được chọn – Lợi nhuận trên phương án được chọn
Ví dụ về chi phí cơ hội: Một doanh nghiệp thương mại điện tử đang cân nhắc giữa việc thuê một nhà kho rộng 1.500 m2 gần đó với giá khoảng 150 triệu mỗi tháng và một cơ sở cách xa 32 km với giá 125 triệu mỗi tháng, chi phí cơ hội cho việc chọn phương án đắt hơn là 25 triệu mỗi tháng chỉ về không gian làm việc. Tuy nhiên, chi phí cơ hội cũng bao gồm thời gian di chuyển đến địa điểm xa hơn, chi phí xăng và hao mòn phương tiện. Chính vì vậy, theo thời gian khi tính đến tất cả các yếu tố phương án ban đầu lại trở nên ít tốn kém hơn.
Chi phí cơ hội cho doanh nghiệp biết điều gì
Mọi quyết định kinh doanh đều đi kèm với những lợi ích và tổn thất tương ứng. Bằng cách hiểu rõ những gì sẽ bị mất đi khi không lựa chọn một phương án cụ thể, doanh nghiệp có thể đánh giá giá trị của quyết định đó bằng cách so sánh chi phí cơ hội.
Ví dụ về chi phí cơ hội: Khi doanh nghiệp quyết định mua một phương tiện xây dựng mới, họ phải cân nhắc giữa những gì họ sẽ đạt được bằng việc mua phương tiện đó, như khả năng bắt đầu một dự án mới trong khi một dự án khác đang diễn ra, với chi phí mà họ sẽ phải trả nếu không mua, chẳng hạn như việc không thể thực hiện dự án mới và từ bỏ lợi nhuận từ dự án đó. Chi phí cơ hội giúp doanh nghiệp nhận ra những gì họ sẽ mất nếu họ không chọn một phương án và đồng thời nhấn mạnh những cơ hội mà họ có thể tận dụng từ quyết định của mình.
Chi phí cơ hội là tổng hợp của hai loại chi phí cụ thể: Chi phí rõ ràng và chi phí tiềm ẩn, trong đó chi phí cơ hội dễ dàng được tính toán hơn so với chi phí tiềm ẩn.
Chi phí rõ ràng
Chi phí rõ ràng (Còn được biết đến như chi phí kế toán) là những chi phí kinh doanh tiêu biểu mà một công ty phải chịu và được ghi rõ ràng vào sổ sách, giấy tờ. Những chi phí này có giá trị tiền thực tế, hữu hình và ảnh hưởng trực tiếp đến dòng tiền và lợi nhuận.
Các ví dụ về chi phí rõ ràng bao gồm các chi phí kinh doanh thông thường như: Tiền thuê nhà, lương, thiết bị, tiện ích và quảng cáo từ các bộ phận khác nhau của doanh nghiệp.
Chi phí tiềm ẩn
Khác với chi phí rõ ràng, chi phí tiềm ẩn thường không được đánh giá theo giá trị tiền tệ cố định mà công ty có thể theo dõi. Thay vào đó, chúng phản ánh những chi phí gián tiếp, vô hình của việc sử dụng tài sản và nguồn lực đã sở hữu.
Chi phí tiềm ẩn (Còn gọi là chi phí ngầm định hoặc chi phí danh nghĩa) sẽ không được ghi nhận cho mục đích kế toán và chỉ phản ánh tổn thất về thu nhập chứ không phải lợi nhuận.
Ví dụ: Thời gian mà các thành viên nhóm mua sắm dành để nghiên cứu và so sánh các phương tiện xây dựng khác nhau là một chi phí tiềm ẩn trong khi chi phí rõ ràng là giá tiền mua chiếc xe.
Chi phí tiềm ẩn chủ yếu được coi là chi phí cơ hội. Đây là thời gian mà nhân viên thu mua dành để đánh giá các phương tiện xây dựng, thời gian mà họ có thể đã dành để thực hiện công việc khác và từ bỏ lợi nhuận mà họ có thể đã thu được từ công việc đó.
Chi phí cơ hội và lợi nhuận
Khi đánh giá tổng kết cuối ngày, chi phí cơ hội đại diện cho lợi nhuận mà một doanh nghiệp có thể kiếm được hoặc mất do quyết định kinh doanh của họ. Tương tự như việc phân thành hai loại chi phí, cũng có hai loại lợi nhuận là lợi nhuận kế toán và lợi nhuận kinh tế.
Lợi nhuận kế toán
Lợi nhuận kế toán đề cập đến thu nhập ròng của doanh nghiệp hay còn gọi là lợi nhuận ròng có thể thấy trong báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Nó được tính bằng cách trừ tổng doanh thu cho tổng chi phí rõ ràng của doanh nghiệp.
Đặc biệt, đây là chỉ số cho biết tình hình tài chính hoạt động của công ty. Cả nhà đầu tư và người cho vay thường xem xét lợi nhuận kế toán để đánh giá xem họ nên hợp tác với doanh nghiệp hay không.
Lợi nhuận kinh tế
Ngược lại với lợi nhuận kế toán, lợi nhuận kinh tế tính cả chi phí rõ ràng và chi phí tiềm ẩn và điều này làm cho nó khác biệt lớn so với lợi nhuận kế toán. Đáng chú ý, lợi nhuận kinh tế là một khái niệm lý thuyết bởi nó bao gồm chi phí cơ hội (Giá trị của những hành động không thực hiện). Lợi nhuận kinh tế phản ánh sự hiệu quả của hoạt động và cách doanh nghiệp phân chia nguồn lực của mình.
Ví dụ về chi phí cơ hội
Trên thực tế, có nhiều ví dụ minh họa về chi phí cơ hội thông qua một lượng lớn quyết định được đưa ra mỗi ngày. Thậm chí, việc không đưa ra quyết định cũng chính là một quyết định. Mỗi quyết định đều đi kèm với giá trị liên quan đến con đường không được chọn. Dưới đây là một số Ví dụ về chi phí cơ hội mà bạn có thể tham khảo:
Quyết định của công ty
Một công ty quyết định chi hơn 1 tỷ VNĐ cho việc phát triển một sản phẩm mới. Chi phí cơ hội ở đây nằm ở giá trị của số tiền này không thể dùng để đầu tư vào các lĩnh vực khác.
Quyết định của nhân viên
Một nhân viên suy nghĩ về việc quay lại trường để học toàn thời gian và lấy bằng thạc sĩ. Chi phí cơ hội trong trường hợp này là mức lương mà họ sẽ không nhận được trong hai năm học.
Quyết định của nhà đầu tư
Một nhà đầu tư đang xem xét việc bán số cổ phiếu trị giá gần 200 triệu VNĐ từ một công ty. Chi phí cơ hội ở đây không thể lập tức xác định mà chỉ tính được khi xác định chênh lệch giữa giá cổ phiếu tương lai và giá hiện tại được biết sau ba tháng.
Ví dụ về chi phí cơ hội của công ty về sản phẩm
Một công ty nhận thấy doanh số bán hàng của một sản phẩm đang giảm và có tồn kho trị giá 250 triệu VNĐ. Chi phí lưu kho hàng năm là 20% giá trị sản phẩm tức là 50 triệu VNĐ. Công ty đang xem xét giảm giá sản phẩm 15%. Bởi dù mất đi khoản 35 triệu đồng doanh thu còn lại nhưng lại tiết kiệm được 50 triệu VNĐ chi phí lưu kho.
Ví dụ về chi phí cơ hội của doanh nghiệp
Một doanh nghiệp có khoản 12 tỷ VND thặng dư mà họ có thể sử dụng để nâng cấp nhà máy hoặc đầu tư vào thị trường chứng khoán. Nếu việc nâng cấp nhà máy tạo ra lợi nhuận 9% trong năm đầu, trong khi đầu tư vào chứng khoán có lợi nhuận dự kiến là 12%, chi phí cơ hội của việc nâng cấp nhà máy là 3%, khi so sánh với lợi nhuận dự kiến từ đầu tư vào chứng khoán.
>>Tìm hiểu thêm: 4 Ví dụ về kỹ năng giao tiếp giúp bạn thành công
Làm thế nào để bạn xác định chi phí cơ hội?
Nhược điểm của chi phí cơ hội là nó phụ thuộc rất nhiều vào các ước tính và giả định. Không có cách chính xác để biết được một hành động khác có thể diễn ra như thế nào về mặt tài chính.
Để xác định chi phí cơ hội, một công ty hoặc nhà đầu tư phải tiến hành dự kiến và dự báo tác động tài chính. Điều này bao gồm việc dự đoán số lượng bán hàng, sự thâm nhập vào thị trường, nhân khẩu học của khách hàng, chi phí sản xuất, lợi nhuận của khách hàng và các yếu tố về thời gian.
Tình huống phức tạp này là nguyên nhân chính tại sao chi phí cơ hội tồn tại. Công ty có thể không ngay lập tức biết được hướng hành động tối ưu; tuy nhiên, sau khi đánh giá các biến số trên, họ có thể hiểu rõ hơn về việc lựa chọn nào sẽ tốt hơn và phải chấp nhận “tổn thất” do chi phí cơ hội.
Một số câu hỏi thường gặp về ví dụ chi phí cơ hội
Chi phí cơ hội trong kinh doanh là gì và ví dụ?
Chi phí cơ hội trong lĩnh vực kinh doanh đề cập đến giá trị mà doanh nghiệp mất đi khi họ phải từ chối một vấn đề hoặc cơ hội cụ thể. Ví dụ: Một doanh nghiệp đang đối diện với quyết định về việc xem xét việc mua hai máy kéo mới. Chi phí cơ hội trong trường hợp này sẽ là lợi nhuận mất đi do không thể thực hiện một dự án khác.
Chi phí cơ hội là gì?
Mọi quyết định mà một công ty đang xem xét đều kèm theo chi phí cơ hội. Nắm vững được giá trị của việc không chọn một lựa chọn nào đó so với lựa chọn khác có thể giúp công ty đưa ra những quyết định sáng suốt hơn.
Sự khác biệt giữa chi phí cơ hội và chi phí chìm là gì?
Chi phí chìm là số tiền mà doanh nghiệp đã dành cho một dự án hoặc hoạt động cụ thể. Ngược lại, chi phí cơ hội đề cập đến lợi nhuận tiềm năng mà doanh nghiệp sẽ mất đi nếu họ chọn một lựa chọn thay thế thay vì lựa chọn ban đầu.
Tầm quan trọng của chi phí cơ hội?
Chi phí cơ hội giúp doanh nghiệp hiểu sâu hơn về các yếu tố có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận của họ bao gồm cả việc không chọn một lựa chọn thay thế.
Khi nào doanh nghiệp không nên sử dụng chi phí cơ hội?
Trên thực tế, mỗi quyết định luôn liên quan đến ít nhất hai hoặc nhiều lựa chọn. Do đó, việc cân nhắc chi phí cơ hội trước khi đưa ra quyết định luôn là lựa chọn thông minh vì sẽ có quá nhiều biến số và yếu tố phức tạp cần xem xét.
Thế nào là Personalization và làm sao để triển khai một chiến dịch Personalization Marketing hiệu quả nhất? Mời anh/chị cùng tìm hiểu nhé!
