Việc hiểu rõ về cấu trúc thị trường cũng như xem xét ví dụ về các loại thị trường đóng vai trò quan trọng trong việc phân loại và hiểu sâu hơn về sự cạnh tranh của các doanh nghiệp. Trong bài viết này, Bá sẽ giới thiệu đến Anh/Chị khái niệm cấu trúc thị trường và ví dụ về các loại thị trường để giúp mình có thể hiểu rõ hơn về khái niệm này nhé!
Tìm hiểu về thị trường
Thị trường là nơi người mua và người bán thực hiện các hoạt động trao đổi, mua bán hàng hóa, dịch vụ,…nhằm thỏa mãn nhu cầu và lợi ích của cả hai bên.
Thị trường trong Marketing là tập hợp tất cả các khách hàng tiềm năng và khách hàng hiện tại đang có nhu cầu, mong muốn về sản phẩm/dịch vụ và sẵn sàng tham gia vào quá trình mua bán để thỏa mãn, đáp ứng nhu cầu.
Một thị trường bao gồm các nhân tố như: hàng hóa, tiền tệ, người mua, người bán. Chính vì vậy, thị trường có chức năng đóng vai trò rất quan trọng trong việc phát triển kinh tế và là cầu nối giữa người tiêu dùng với nhà sản xuất.
Ví dụ về các loại thị trường ở Việt Nam hiện nay như: thị trường gạo, thị trường chứng khoán, thị trường bất động sản,…
Có 4 cách phân loại thị trường dựa theo nhiều yếu tố khác nhau để tạo nên một thị trường đa dạng ở Việt Nam:
- Phân loại thị trường dựa trên đối tượng giao dịch (hàng hóa, dịch vụ, tài chính, lao động, đất đai).
- Phân loại thị trường theo cấu trúc thị trường.
- Phân loại thị trường dựa trên quy mô (địa phương, quốc gia, quốc tế).
- Phân loại thị trường theo cơ chế hoạt động (tự do, điều tiết).
Cấu trúc thị trường là gì? Đặc điểm cấu trúc thị trường
Cấu trúc thị trường là bối cảnh kinh doanh mà các doanh nghiệp hoạt động. Nó phản ánh mức độ cạnh tranh trong ngành thông qua việc xem xét các yếu tố như sự khó khăn khi mới gia nhập thị trường và số lượng người bán hoạt động trong ngành đó. Đồng thời, cấu trúc thị trường cũng tập trung vào mối quan hệ giữa doanh nghiệp và khách hàng để minh họa việc biến động giá cả như thế nào.
Cấu trúc thị trường có ảnh hưởng lớn đến hành vi của các doanh nghiệp và người tiêu dùng. Việc xác định đúng cấu trúc thị trường không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng chiến lược giá và sản phẩm, mà còn tạo tiền đề cho sự phát triển bền vững trong môi trường kinh doanh.
Dưới đây là các đặc điểm của cấu trúc thị trường hiện nay:
- Số lượng các doanh nghiệp trong thị trường quyết định mức độ cạnh tranh.
- Các loại sản phẩm và dịch vụ được cung cấp trên thị trường có thể đồng nhất hoặc đa dạng.
- Mức độ khác biệt giữa các sản phẩm hoặc dịch vụ quyết định khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp.
- Mức độ dễ dàng và chi phí để doanh nghiệp gia nhập hoặc rút khỏi thị trường là bao nhiêu.
- Doanh nghiệp có thể kiểm soát giá cả trên thị trường ở mức độ nào và có thể phát triển sản phẩm hay không.
- Khả năng đàm phán về giá cả, sản phẩm của doanh nghiệp đối với khách hàng.
>>Tham khảo thêm: Ví dụ về lập kế hoạch bán hàng | Hướng dẫn chi tiết cụ thể
4 loại cấu trúc thị trường
Cấu trúc thị trường phản ánh cách thức tổ chức và hoạt động của các doanh nghiệp trong một thị trường cụ thể. Dựa vào đặc điểm cấu trúc thị trường được nêu ở trên, cấu trúc thị trường được chia thành 4 loại cạnh tranh chính bao gồm:
Thị trường cạnh tranh hoàn hảo (Perfect Competition)
Cạnh tranh hoàn hảo là một cấu trúc thị trường mà trong đó có rất nhiều người bán và người mua cùng tham gia giao dịch các sản phẩm/dịch vụ, đảm bảo vấn đề cung – cầu của hàng hóa, dịch vụ sẽ không thay đổi. Trong đó, các sản phẩm/dịch vụ có tính chất tương đương hoặc giống nhau để đáp ứng nhu cầu của người mua.
Ưu điểm của thị trường cạnh tranh hoàn hảo
- Giá cả được quyết định bởi thị trường nên người tiêu dùng sẽ có thể mua đúng giá. Giá sản phẩm luôn ở mức cân bằng, phản ánh chính xác chi phí sản xuất và không có tình trạng giá cả bị đẩy lên quá cao hoặc quá thấp.
- Cấu trúc thị trường cạnh tranh hoàn hảo sẽ giúp doanh nghiệp tiết kiệm được chi phí quảng cáo hoặc có thể là không cần quảng cáo vẫn có thể tiếp cận được khách hàng. Bởi đây là các sản phẩm đồng nhất nên khách hàng sẽ luôn có nhu cầu và dễ dàng tiếp cận đến với khách hàng.
Nhược điểm của thị trường cạnh tranh hoàn hảo
- Thị trường cạnh tranh hoàn hảo rất dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như biến động của cung cầu, thay đổi của công nghệ, chính sách của nhà nước.
- Doanh nghiệp trong thị trường cạnh tranh hoàn hảo thường có quy mô nhỏ, không có khả năng chi phối thị trường, dẫn đến lợi nhuận thấp.
- Sản phẩm trong cấu trúc thị trường cạnh tranh hoàn hảo thường khá đơn điệu, ít có sự khác biệt về kiểu dáng, mẫu mã.
Thị trường cạnh tranh độc quyền (Monopolistic competition)
Cấu trúc thị trường cạnh tranh độc quyền rất đặc trưng bởi đây là thị trường có nhiều người bán nhưng các sản phẩm/dịch vụ mà họ cung cấp đều có sự khác biệt so với các đối thủ cạnh tranh (thiết kế, chất lượng, thương hiệu, dịch vụ đi kèm,…)
Ưu điểm của thị trường cạnh tranh độc quyền
- Người tiêu dùng có nhiều lựa chọn sản phẩm với các mức giá và đặc điểm khác nhau, giúp đáp ứng và phù hợp với nhu cầu cá nhân.
- Cạnh tranh độc quyền sẽ giúp các doanh nghiệp cạnh tranh với nhau bằng cách cải tiến sản phẩm/dịch vụ hơn, từ đó thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chất lượng sản phẩm
- Vì có sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp, giá cả sản phẩm thường hợp lý và phù hợp với chất lượng sản phẩm/dịch vụ.
Nhược điểm của thị trường cạnh tranh độc quyền
- Do có sự khác biệt trong cạnh tranh độc quyền nên doanh nghiệp sẽ thường định giá cao hơn so với chi phí sản xuất.
- Các doanh nghiệp cần phải đầu tư chi tiêu nhiều vào marketing và quảng cáo để duy trì sự khác biệt và thu hút khách hàng.
- Dù có sự khác biệt hóa, doanh nghiệp vẫn phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ trong thị trường, đặc biệt khi không có một doanh nghiệp nào chiếm ưu thế tuyệt đối.
Thị trường độc quyền nhóm (Oligopoly)
Độc quyền nhóm là một cấu trúc thị trường mà trong đó đề cập đến một nhóm ít công ty lớn cung cấp sản phẩm cho nhiều người tiêu dùng. Các công ty có thể bán các sản phẩm tương tự nhau như trong mô hình cạnh tranh hoàn hảo hoặc có thể tạo ra sự khác biệt giống như cạnh tranh độc quyền.
Điểm khác biệt chính là mỗi công ty có đủ sức ảnh hưởng trên thị trường để hành động của họ có thể ảnh hưởng đến đối thủ cạnh tranh. Để tham gia vào cấu trúc thị trường độc quyền nhóm đòi hỏi phải đối mặt với những thách thức như chi phí khởi nghiệp cao và yêu cầu bằng sáng chế,…
Ưu điểm của thị trường độc quyền nhóm
- Các công ty có khả năng đầu tư lớn vào nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới.
- Nhờ quy mô sản xuất lớn, các công ty có thể giảm chi phí sản xuất và cung cấp sản phẩm với giá cả cạnh tranh.
- Nhóm độc quyền thường thúc đẩy sự đổi mới và cải tiến công nghệ.
Nhược điểm của thị trường độc quyền nhóm
- Doanh nghiệp có thể đặt giá cao hơn mức cạnh tranh, dẫn đến người tiêu dùng phải trả giá cao hơn.
- Các doanh nghiệp nhỏ gặp khó khăn khi tham gia thị trường do rào cản cao.
- Các doanh nghiệp lớn có thể hợp tác ngầm để kiểm soát giá cả, gây bất lợi cho người tiêu dùng.
Thị trường độc quyền (Monopoly)
Cấu trúc thị trường độc quyền là một thị trường mà trong đó chỉ có một doanh nghiệp cung cấp sản phẩm/dịch vụ trên thị trường. Trong thị trường độc quyền, doanh nghiệp có quyền lực kiểm soát hoàn toàn giá cả và nguồn cung cấp vì không có đối thủ cạnh tranh trực tiếp.
Ưu điểm của thị trường độc quyền
- Doanh nghiệp độc quyền có khả năng đầu tư lớn vào nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới.
- Nhờ quy mô sản xuất lớn, doanh nghiệp có thể giảm chi phí sản xuất và cung cấp sản phẩm với giá cả cạnh tranh hơn trong dài hạn.
Nhược điểm của thị trường độc quyền
- Doanh nghiệp độc quyền thường định giá sản phẩm cao hơn so với giá cả cạnh tranh.
- Do thiếu sự cạnh tranh, doanh nghiệp độc quyền có thể không có động lực để cải thiện chất lượng sản phẩm.
- Người tiêu dùng có ít lựa chọn hơn và phải chấp nhận giá cả do doanh nghiệp độc quyền quyết định.
> Xem thêm: Ví dụ về sản xuất hàng hóa | Khái niệm, Vai trò
Ví dụ về Các loại thị trường
Để hiểu rõ hơn về các loại thị trường, dưới đây là một số ví dụ về các loại thị trường trong cấu trúc thị trường:
Ví dụ về các loại thị trường – Cạnh tranh hoàn hảo
Như đã nói ở trên, cạnh tranh hoàn hảo có rất nhiều người bán và người mua tham gia giao dịch. Nên ví dụ về các loại thị trường cạnh tranh hoàn hảo điển hình và gần gũi nhất là việc mua bán lúa gạo ở các chợ gạo nông sản.
Trong phiên mua bán lúa gạo sẽ có nhiều nông dân và người mua (các thương lái) khác nhau hoàn toàn độc lập. Các loại lúa gạo từ nông dân khác gần như đồng nhất và không có sự khác biệt rõ rệt về giá trị và chất lượng. Chính điều này đã khiến cho các sản phẩm của người này và người kia giống tương tự nhau.
Người bán và người mua đều dễ dàng nắm được thông tin về giá cả và sản phẩm thông qua trao đổi ở chợ. Cả 2 đều sẽ được biết giá lúa gạo hiện tại là bao nhiêu, giá của các nông dân khác và thậm chí người mua có thể mặc cả (trả giá) để tìm được mức giá phù hợp với khả năng chi trả. Nếu một người bán đặt giá cao hơn giá thị trường, người mua sẽ chuyển sang mua từ người khác với giá hợp lý hơn.
Mặt khác, việc giao dịch lặp đi lặp lại cũng tạo nên mối quan hệ quen thuộc giữa người bán và người mua. Người mua (các thương lái) thường ưu tiên những nông dân đã hợp tác lâu dài để thuận tiện trong việc mua bán. Trong khi đó, những người nông dân cũng tìm cách giữ chân người mua bằng cách duy trì giá cả cạnh tranh và sản phẩm đạt tiêu chuẩn để thu hút họ quay lại lần sau.
Ví dụ về các loại thị trường – Cạnh tranh độc quyền
Một ví dụ về các loại thị trường cạnh tranh độc quyền điển hình nhất hiện nay là thị trường phần mềm diệt virus.
Trong thị trường cạnh tranh độc quyền này, có một số ít công ty lớn (ví dụ như Norton, McAfee, Kaspersky, Avast,…) sản xuất phần mềm diệt virus, nhưng mỗi công ty có sản phẩm riêng biệt với các tính năng và công nghệ đặc trưng mà người sử dụng mới có thể nhận thấy sự khác biệt.
Mặc dù có nhiều lựa chọn cho người tiêu dùng, mỗi công ty lại có sự kiểm soát nhất định về thị phần nhờ vào các tính năng độc đáo và thương hiệu mạnh.
Các công ty phần mềm diệt virus này không hoàn toàn cạnh tranh giá cả, nhưng thay vào đó họ cạnh tranh bằng chất lượng, sự đổi mới và các dịch vụ đi kèm( chẳng hạn như hỗ trợ khách hàng hoặc bản cập nhật thường xuyên, khắc phúc lỗi,…)
Thị trường này vẫn có sự cạnh tranh, nhưng các công ty đều có một mức độ độc quyền nhất định đối với các sản phẩm của họ, khiến cho các công ty khác khó có thể xâm nhập và cạnh tranh trực tiếp.
Ví dụ về các loại thị trường – Độc quyền nhóm
Bốn nhà xuất bản sách chiếm lĩnh ngành công nghiệp xuất bản. Họ chuyên sản xuất sách thuộc các thể loại như sách lãng mạn, sách thiếu nhi, sách giáo dục và sách về kinh doanh của các tác giả có tiếng. Khi họ xuất bản các cuốn sách thuộc cùng một thể loại, họ đặt giá bán ổn định và nhất quán.
Các công ty xuất bản mới gặp khó khăn khi muốn gia nhập thị trường và cạnh tranh với những nhà xuất bản này. Nguyên nhân chính đến từ việc phải đối mặt với chi phí ban đầu lớn, ngân sách quảng cáo hạn chế và vấn đề liên quan đến việc mua bản quyền từ các tác giả.
Đây là một ví dụ về các loại thị trường độc quyền nhóm trong ngành xuất bản sách, truyện.
Ví dụ về các loại thị trường – Độc quyền
Giả sử một công ty A sản xuất hệ điều hành máy tính và là đơn vị duy nhất hoạt động trong lĩnh vực này tại đất nước. Công ty này chuyên cung cấp các sản phẩm và dịch vụ với chất lượng tốt và phục vụ khách hàng tốt và đã chiếm lĩnh thị trường trong nước.
Các công ty công nghệ máy tính khác gặp khó khăn khi muốn tham gia vào thị trường công nghệ này và gặp khó khăn với chi phí khởi nghiệp lớn và không có nguồn lực quảng cáo đủ để cạnh tranh với công ty A ở thời điểm hiện tại.
Do đó, công ty A đã có sức ảnh hưởng mạnh mẽ rất lớn với khách hàng và thị trường, đồng thời đã trở thành một “độc quyền” trong ngành. Để có thể trở nên độc quyền, công ty A đã bán hệ điều hành máy tính với mức giá cao, vì người tiêu dùng không có lựa chọn thay thế nên họ sẽ chấp nhận bỏ ra mức giá này để mua.
Trên đây là ví dụ về các loại thị trường độc quyền giúp bạn có thể hiểu thêm về thị trường này một cách cụ thể và thực tế nhất.
>>Tìm hiểu thêm: 6 Ví dụ về đàm phán trong cuộc sống hay nhất
Một số câu hỏi thường gặp về các loại thị trường
Có các loại thị trường chính thường gặp nào?
Các loại thị trường chính thường gặp nhất là: Thị trường hàng hóa và dịch vụ, thị trường tài chính, thị trường lao động.
5 loại thị trường cơ bản là gì?
5 loại thị trường cơ bản được phân dựa trên đối tượng giao dịch là: Thị trường hàng hóa, thị trường dịch vụ, thị trường tài chính, thị trường lao động, thị trường đất đai.
Phổ cấu trúc thị trường là gì?
Phổ cấu trúc thị trường mô tả phạm vi của các loại cấu trúc thị trường khác nhau. Phổ này biểu thị hai đầu cực trái ngược. Một bên là cạnh tranh hoàn hảo, trong đó chỉ có cạnh tranh một chiều và không đủ sức mạnh để ảnh hưởng đến giá thị trường. Ở phía bên kia của phổ là sự độc quyền, thống trị toàn bộ thị trường.
Có những dạng cấu trúc thị trường nào?
Có bốn dạng cấu trúc thị trường – cạnh tranh hoàn hảo, độc quyền nhóm, độc quyền và cạnh tranh độc quyền.
Tác động của cấu trúc thị trường đối với người tiêu dùng là gì?
Cấu trúc thị trường ảnh hưởng đến sự sẵn có của sản phẩm, mức độ cạnh tranh và giá cả hàng hóa và dịch vụ. Sự hiểu biết về cấu trúc thị trường giúp người tiêu dùng cập nhật thông tin và đưa ra quyết định mua sắm thông minh.
Lợi ích của việc hiểu về cấu trúc thị trường đối với doanh nghiệp là gì?
Việc hiểu về cấu trúc thị trường giúp phân tích và tận dụng loại hình kinh doanh phù hợp nhất cũng như đề xuất chiến lược giá cả hợp lý hơn.
Tổng kết
Cấu trúc thị trường với 4 loại cạnh tranh hoàn hảo, cạnh tranh độc quyền, độc quyền nhóm và độc quyền mang đến nhiều cơ hội phát triển cho các doanh nghiệp khác nhau.
Hy vọng qua bài viết này cùng những ví dụ về các loại thị trường mà Bá đã chia sẻ có thể giúp cho Anh/Chị hiểu thêm về thị trường và cấu trúc thị trường để áp dụng vào các chiến lược cạnh tranh cho doanh nghiệp của mình nhé!
